ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

بررسی سبک فکری آثار داستانی رضا براهنی با تکیه بر رویکرد جامعه شناسی

صفحه (133 - 147)
وحیده جداری ، علی رمضانی (نویسنده مسئول)، رضا آقایاری زاهد
تاریخ دریافت مقاله : دی 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1401

چکیده

زمینه و هدف: رضا براهنی، علاوه بر اینکه در حوزۀ شعر و نقد ادبی فعالیت کرده، یکی از داستانویسان معاصر است که آثارش انعکاسی از شرایط سیاسی ایرانِ قبل از انقلاب اسلامی و حوادث دورۀ انقلاب با محوریت مسائل سیاسی -اجتماعی جامعۀ عصر پهلوی است. در این مقاله با هدف بیان سبک فکری نویسنده، اندیشه های محوری در داستانهای وی با رویکرد جامعه شناسی بررسی شده است.

روش مطالعه: روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. جامعۀ آماری تحقیق، داستانهای «آواز کشتگان»، «بعد از عروسی چه گذشت»، «رازهای سرزمین من»، «چاه به چاه» و «روزگار دوزخی آقای ایاز» است.

یافته ها: براهنی با آمیختگی بیان نمادین و مدرنیته، انتخاب شخصیتهای تاریخی و معاصر، سه اندیشۀ محوری استبداد، فساد حاکمیت و مبارزات مردمی را در تمام داستانهایش تکرار کرده است. توصیف فساد، فقر، زندان و شکنجه های رژیم پهلوی در این داستانها سبک فکری نویسنده است که با مبالغه و توصیفهای پست مدرنیستی بیان شده است.

نتیجه گیری: داستانهای براهنی را گزارشی از زندگی مردم و حوادث دورۀ پهلوی میتوان نامید. وی نویسنده ای سیاسی نویس است که سعی کرده است ظلم و ستم حاکمیت، فقر مردم، مبارزات مردمی علیه رژیم، شکنجه و تبعات زندان را در عصر پهلوی دوم توصیف نماید.

کلمات کلیدی
براهنی , داستان , زندان , شکنجه , فقر , فساد

• براهنی، رضا (1349)، روزگار دوزخی آقای ایاز، تهران: چهارخونه.
• براهنی، رضا (1362) چاه به چاه، تهران: نو.
• براهنی، رضا (1366) رازهای سرزمین من، تهران: مغان.
• براهنی، رضا (1368) قصه نویسی. تهران: البرز.
• براهنی، رضا (1382) آواز کشتگان، تهران: دادار.
• براهنی، رضا (1386) بعد از عروسی چه گذشت، تهران: نگاه.
• براهنی، رضا (1393) تاریخ مذکر. تهران: نگاه
• خزایی، یعقوب. (1398). خاطره و امنیت ملی: کارویژه های امنیتی انتشار خاطرات زندانیان سیاسی دورۀ پهلوی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی (86) 22، صص 56-71.
• زرافا، میشل (1386)، جامعه شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیات اجتماعی)، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: سخن.
• زرین کوب، عبدالحسین (1388) آشنایی با نقد ادبی، چاپ هشتم، تهران: سخن.
• شمیسا، سیروس (1373) کلیات سبک‌شناسی، تهران: فردوس.
• شیری، قهرمان (1387) مکتبهای داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه.
• عسگری حسنکلو، عسگر (1387) سیر نظریه های نقد جامعه شناختی ادبیات، ادب پژوهشی، شمارۀ 4: صص 43ـ 64.
• میرعابدینی، حسن (1387) صد سال داستان‌نویسی در ایران. تهران: چشمه.
• وحیدا، فریدون (1378) جامعه شناسی در ادبیات فارسی، تهران: سمت.